Archive

Nghệ thuật

Niềm yêu thích nước Nhật của tôi vẫn không giảm sau mấy chuyến đi những năm vừa rồi. Tôi thích đọc về lịch sử, xem phim, uống trà, đọc những bài viết đâu đó về Nhật Bản. Dịp này tôi mới xem xong một limited series, Asura, cảm động đến mức phải viết ra mới được.

Một series hay, và đặc biệt rất đẹp đẽ và trong trẻo, kể về một gia đình có bốn chị em gái. Người chị cả là một nghệ nhân Ikebana góa chồng, chị thứ hai có một gia đình điển hình – chồng và hai con một trai một gái, người thứ ba là cô thủ thư mới yêu và lập gia đình êm ấm, cô em út xinh đẹp nhất thì lại có một cuộc sống sóng gió. Nghe như thế là đủ biết có bao câu chuyện có thể kể trong từng đấy thời gian của phim. 

Nhưng điều tôi muốn kể lại không phải là những vui buồn nhân gian, dù niềm vui tới mức mỉm cười, nỗi buồn tới mức rơi nước mắt theo các cô. Mà tôi rất thích phim này ở vẻ đẹp trong từng khung cảnh, từng chi tiết, màu sắc, âm nhạc, vẻ mặt, giọng nói. Có rất nhiều bức tranh với tông màu hơi hoài cổ, cũ kỹ. Lúc thì trầm buồn như màu gỗ trong rừng, như cành lá sau mưa, lúc lấp lánh những nét màu nóng như một tấm hình từ máy ảnh phim. Đẹp và tinh tế mà không phải gắng sức. 

Tôi thích nhất là cô em út, xinh như búp bê. Nhìn cô tươi sáng, vui vẻ, nhưng khi cô rơi nước mắt thì cả thế giới như từ từ tan vỡ. Nhờ có cô mà những khung hình được thêm màu đỏ, màu cam, hoa, những đồ trang sức lấp lánh. Tôi sẽ không thể quên vẻ đẹp của khoảnh khắc cô gối đầu lên lòng mẹ, màu len đỏ gối lên nền kimono hoa cúc nâu trầm, bàn tay mẹ cô dịu dàng vỗ về vai cô cũng giống cách mẹ vỗ cho tôi ngày xưa. Nụ cười từ mắt, từ miệng cô sáng lên trên nền hoa cúc ấy đẹp đúng như những gì tôi hình dung về một thời hoa niên vô tư và hạnh phúc – những năm tháng rực rỡ như hoa.

Và cô ấy khóc như thế này đây.

Sau thời gian dài quan tâm đến nghệ thuật sân khấu dân gian mà chưa dừng chân thực tâm ngắm nghía, cuối cùng, tình cờ tôi đã có cơ hội đi xem hát bội. 

Đó là một buổi talkshow, kết hợp trò chuyện và diễn giải về hát bội với 3 trích đoạn được chọn lọc. Vội vàng tìm hiểu nhanh  trước giờ biểu diễn thì tôi mới thấy mình còn thật mù mờ về loại hình này, nhưng định nghĩa ngắn gọn thì hát bội có thể hiểu là tuồng cổ, phổ biến ở xứ Đàng Trong xưa kia. 

Talkshow diễn ra ở nhà hát Thủ Đô, quận 5. Nhà hát được giới thiệu có lịch sử hơn 100 năm, nhưng đến nơi mới thấy tuổi đời không đồng nghĩa với chất lượng khung cảnh. Nhà hát nhỏ, đơn sơ, không có điều hòa, bàn ghế hơi nghiêng ngả, lối thoát hiểm chỉ có hàng chữ mà không có đèn và thoát hiểm ra ngay cái ngõ bên cạnh. Các nghệ sỹ chụp ảnh với khán giả ở khu vực check in nhỏ, đơn giản, chộn rộn khoảng 15 phút trước khi diễn. Dàn nhạc công ngồi hai bên sân khấu, các bác cũng chỉ mặc áo lễ phục ra ngoài bộ đồ thể thao, chắc cho thoải mái.

Vì thế tôi không mong đợi gì nhiều. Thậm chí còn mong mình không ngủ gật vì đọc nội dung 3 trích đoạn ko thấy hấp dẫn lắm: Điêu Thuyền nói chuyện với Vương Doãn dưới trăng, Tiết Đinh San đối ngữ cùng Phàn Lê Huê, Đặng Đại Độ vì trị kẻ càn quấy mà mang tội vào thân. 

Không mong chờ, nên khi ánh đèn bật lên, những nhân vật cất tiếng, thì tôi có chút chấn động. Tôi như được bước vào một không gian và thời gian khác, với thanh âm, ánh sáng, âm nhạc khác. Các nghệ sỹ ở bên ngoài vở diễn nhìn có phần bé nhỏ, giản dị, khi chào hỏi và thị phạm cho khán giả thì giọng nói lễ độ, nhẹ nhàng, nhưng trong sân khấu của mình, họ thực sự là Điêu Thuyền xinh đẹp yêu kiều, Vương Doãn già nua trăn trở, Tiết Đinh San bên ngoài oai vệ mà sợ vợ là Phàn Lê Huê soái thê oai phong nghiêng trời, Đặng Đại Độ mỗi bước đi lời nói đều là một chính nhân quân tử. Mỗi động tác, ánh mắt, lời nói của nhân vật đều chỉn chu, chuẩn mực. Bối cảnh sân khấu và phục trang trước giờ diễn nhìn khá diêm dúa, “tuồng chèo”, nhưng khi có ánh sáng đầy đủ thì thực sự ngời sáng. 

Như nhà tổ chức đã nói trước buổi diễn, mời mọi người đến với “thế giới lộng lẫy” của hát bội. Tuy tôi không nghe được hết những lời thoại cổ văn cầu kỳ nhưng âm điệu ngân nga của chúng đã đủ lôi cuốn. Và những nghệ sỹ dù là ai trong cuộc đời thường, thì đứng trong thế giới của riêng họ, các anh chị, cô chú ấy như tỏa ra ánh sáng đẹp đẽ, thuần khiết của cái nghề, cái nghiệp mà họ dành cả đời để theo đuổi. 

Nhờ được diễn giải nên tôi cũng nắm được lối phục trang khoa sức để khán giả nhận biết được nhân vật. Ví dụ khi nhìn trang phục trắng, trang điểm đơn giản thì có thể hiểu đây là nhân vật lương thiện.

Trích đoạn Tiết Đinh San đối ngữ Phàn Lê Huê tôi thích nhất, rất sinh động, nhiều thoại, nhiều kiểu nhân vật. Soái bà Phàn Lê Huê trước giờ diễn nhìn bình thường lắm, ai ngờ lên đây thần thái ngời ngời, giọng nói lanh lảnh sáng rõ. Chị chia sẻ bên lề, vai đào võ như thế này cần nghệ sỹ có sức khỏe mới đảm nhận được, và đúng là chỉ qua một trích đoạn mới thấy đào võ cần chất giọng khỏe, động tác nhanh, dứt khoát mà vẫn uyển chuyển, không gian tiến lui nhiều hơn các nhân vật khác.

Trích đoạn về Đặng Đại Độ vì xếp sau đoạn “hành động” trên nên hơi buồn chán một chút, nhưng vẫn hay. Cách bước đi, chuyển động của nhân vật qua những không gian ước lệ thật sự đẹp.